Vensters naar het verleden: 1400 glasnegatieven online in hoge resolutie

Kraakhelder en haarscherp zijn de foto’s van vaak honderd jaar oud. Je ziet de glimlichtjes in de ogen van de geportretteerden en historische gebouwen kunnen tot in detail bestudeerd worden.

De afgelopen jaren liet Regionaal Archief Tilburg meer dan 1400 glasnegatieven uit de collectie voor het eerst of opnieuw digitaliseren als aanvulling op bestaande collecties als die van Huub de Bont en Henri Berssenbrugge.

De prachtige foto's staan nu online, zodat iedereen door deze glazen vensters naar het verleden kan turen.

Breekbaar erfgoed: het glasnegatief

Een glasnegatief is, zoals het woord al zegt, een fotonegatief op een glazen plaat. Hierbij zijn de donkere delen licht en de lichte delen donker (zie de foto van de vrijwilliger met glasplaat, en bekijk hier het gedigitaliseerde resultaat). Bij het maken van een fotoafdruk ontstond een positief beeld. Een proces dat anno 2024 digitaal gebeurt bij het scannen.

Glasnegatieven komen halverwege de negentiende eeuw in gebruik. Dunne glasplaten worden dan ingesmeerd met een lichtgevoelige emulsie. Door deze in een camera te stoppen en te belichten, wordt dan de foto gemaakt. Op de beelden is trouwens geregeld bewegingsonscherpte te zien, zoals een vaag geworden hoofd of de schim van een voorbijganger. Dit verraadt de langere sluitertijd die nodig was voor de belichting van de glasplaten.

Vanaf de ontwikkeling van flexibele negatieven, die we later ook nog kennen als het vertrouwde filmrolletje, worden glasnegatieven vanaf 1910 geleiding minder populair, maar blijven in algemeen gebruik tot na 1950. Onder ander fotograaf Schmidlin fotografeert nog in de jaren zestig op glasplaten.

De glazen negatieven zijn kwetsbaar erfgoed. Ze kunnen makkelijk breken, maar ook de emulsielaag is gevoelig voor krassen en zelfs een vingerafdruk. Daarnaast kan een klein stofje al et beeld verstoren. Daartegenover staat dat de positieve beelden, zelfs na meer dan honderd jaar, van uitzonderlijk hoge kwaliteit zijn.

onder: Kijk Burgemeester Vonk de Both bijna honderd jaar na dato in de ogen
(detail van een foto uit 1928, Fotopersbureau Het Zuiden, zie fotonummer 659727).

Handschoenen, make-up kwastjes en zuurvrij papier

Dit is geen verwijzing naar een make-up tutorial, maar een opsomming van materialen die worden gebruikt om de glasplaten voorzichtig schoon te maken en duurzaam te verpakken. Onder begeleiding van projectleider Beheer&Behoud Marcel van de Wouw hebben vrijwilligers met grote zorg en veel geduld honderden glasnegatieven schoongeborsteld, onderzocht op schade en verpakt in speciaal zuurvrijpapier.

Vervolgens zijn de breekbare platen opnieuw gedigitaliseerd in hoge resolutie en in onze beeldbank geplaatst. Hierdoor kunnen de foto’s door iedereen online bestudeerd worden, zonder het kwetsbare erfgoed te beschadigen. De glasplaten liggen namelijk veilig in het speciale koudedepot.

Een aantal glazen pareltjes uitgelicht

De collectie glasnegatieven bestrijkt het hele werkgebied van Regionaal Archief Tilburg en bevat honderden bijzondere foto’s. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwsfoto’s van het gerenommeerde Fotopersbureau Het Zuiden, maar ook talloze beelden van de Tilburgse fotograaf Schmidlin. Portretten, bijzondere gebeurtenissen, stadsgezichten, verdwenen gebouwen en toonaangevende bedrijven. De collectie is divers en fascineert vanuit verschillend invalshoeken. Desondanks volgt hieronder toch een poging om een aantal bijzondere foto’s uit te lichten.

Wil je meer zien? Bekijk dan de hele collectie via deze link. 

Twee kerken op het Tilburgse Korvelplein

Zo zag je het Korvelplein niet vaak. Deze bijzondere foto uit 1924 toont het Tilburgse plein op een bijzonder moment: namelijk met twee kerken. De oude Korvelse kerk wordt gesloopt, terwijl de nieuwe kerk al trots op de achtergrond prijkt.

Onder: Afbraak van de oude Korvelse kerk op het Korvelplein. Op de achtergrond de nieuwe Sint Dionysius- en Antonius van Paduakerk (fotocollectie familie Diepen, fotonummer 659755). Bekijk hier de hele serie.

Een bijzondere begrafenis in oorlogstijd te Geertruidenberg

In de collectie van Geertruidenberg is een serie glasnegatieven aangetroffen van de begrafenis van Jan Pruijsten (Geertruidenberg 16 februari 1920 - Rotterdam 31 mei 1940). De jonge soldaat raakt op 13 mei 1940 ernstig gewond aan de Zeedijk bij Dubbeldam (Zuid-Holland).  Hij wordt naar het Rotterdamse Zuiderziekenhuis gebracht waar hij achttien dagen later op 31 mei 1940 aan zijn verwondingen bezwijkt. 

Jan wordt op dinsdag 4 juni 1940 met militaire eer begraven in Geertruidenberg. Dit is bijzonder, omdat Nederland op 14 mei (de dag na de beschietingen aan de Zeedijk) capituleerde. Zodoende werd de begrafenis gehouden met toestemming van de Duitse Ortskommandant. Op de foto zien we hoe Jan na de kerkdienst naar de R.K. begraafplaats wordt gebracht. Dit zal echter niet zijn laatste rustplaats zijn, want na de oorlog wordt hij herbegraven in een ere graf

Onder: De begrafenis van soldaat Jan Pruijsten op 4 juni 1940. De begrafenisstoet loopt vanuit de Rooms Katholieke Gertrudis kerk over de Markt (2639 Collectie foto's en glasnegatieven Geertruidenberg, fotopersbureau Het Zuiden, fotonummer 300096). Bekijk hier de hele serie.

Koninklijk bezoek in Oisterwijk

Een officieel gezelschap, waaronder burgemeester Verwiel, staat in 1930 op het perron van het station van Oisterwijk. Ze staan hier om hoog bezoek te ontvangen. Uit een prachtige (tegenwoordig historische) trein stapt Koningin Moeder Emma (1858-1934). De koninklijke gast verblijft enkele dagen in het Brabantse dorp en slaapt in hotel Bos & Ven.

Onder: Koningin Moeder Emma brengt een bezoek aan Oisterwijk per trein. Op het perron wordt ze onthaald met bloemen door onder andere burgemeester Verwiel, gezien op de rug (1196 Foto- en glasnegatievencollectie Oisterwijk, Fotopersbureau Het Zuiden, fotonummer 800168). Bekijk hier de hele serie.

Een nieuw klooster in Berkel-Enschot

Vandaag de dag is Koningsoord het levendige centrum van Berkel-Enschot, maar lange tijd was dit een voor de dorpsbewoners afgesloten kloosterterrein. In de collectie glasnegatieven is een interessante serie aangetroffen van de bouw van het complex. We zien onder andere hoe de fundering vorm krijgt en de eerste steenlegging op 7 april 1936.

Onder: De bouw van de Trappistinnenabdij Onze Lieve Vrouw Koningsoord. Op de voorgrond worden de fundamenten van het hoofdgebouw van het klooster gelegd. Op de achtergrond is reeds een gebouw gereed (1197 Collectie foto's en dia's Berkel-Enschot, Fotopersbureau Het Zuiden, fotonummer 659188). Bekijk hier de hele serie.

Militaire oefeningen rondom Oosterhout

Met de kennis van nu een is ook een serie foto's van militaire oefeningen interessant. In de week van 8 maart 1937 wordt op verschillende plekken in Brabant getraind. Zo worden op dinsdag 9 maart deze soldaten vereeuwigd. Ze zitten in de sneeuw bij het Markkanaal dat van Oosterhout naar Breda loopt. Met verrekijkers speuren enkelen naar de "vijand" terwijl de anderen de wapens gereed houden. De zes jongens op deze foto zijn zich nog niet bewust, dat ze de oefening slechts enkele jaren later in de praktijk zullen moeten brengen.

Onder: Militaire oefening "vijand in zicht" bij het markkanaal (2070 Collectie foto's van de gemeente Oosterhout, Fotopersbureau Het Zuiden, fotonummer 105702). Bekijk hier de hele serie.

De bouw van de Keizersveerburg en het laatste pontje over de Bergsche Maas

Voor de verbinding van Brabant met het Noordelijke deel van Nederland zijn bruggen tegenwoordig onmisbaar. Zo rijden dagelijks duizenden auto's op en neer tussen het Brabantse Keizersveer en het Land van Altena. Dankzij een brug maken ze de oversteek over de Bergsche Maas in enkele seconden. Voor de historie van de Keizersveerbrug moeten we terug naar 1930, het jaar waarin deze voor het eerst in gebruik werd genomen. Dankzij overgedragen glasnegatieven kunnen we de bouw en feestelijk opening volgen, maar varen we ook mee met de laatste overtocht van het overbodig geworden veerpontje. 

Onder: Bouw van de Keizersveerbrug over de Bergsche Maas. De werkzaamheden voor de nieuwe verkeersbrug werden in 1930 gestart en de opening vond plaats op 31 oktober 1931. Drie mannen kijken vanaf de wal toe hoe de eerste boog geplaatst wordt (2721 Fotocollectie Raamsdonk, Fotopersbureau Het Zuiden, fotonummer 300048). Bekijk hier de hele serie.