Archief Toneelvereniging Kunst naar Kracht 1933-2013

Overhandiging aan de burgemeester Marina Starmans

In het gemeentehuis van Dongen vond op woensdag 11 mei 2016 de overhandiging plaats van het archief van de Toneelvereniging Kunst naar Kracht. 

Voor het historisch archief van deze vereniging is in 2016 een bestemming gevonden bij het Regionaal Archief Tilburg. Het Kunst naar Kracht archief bestaat vooral uit notulen, affiches, programmaboekjes, perspublicaties en veel (tentoonstelling)foto’s. Een selectie van de foto’s is te zien op de fotobank van het Regionaal Archief Tilburg.

Vol enthousiasme van start 1933-1940

Op zondag 11 juni 1933 kwamen een aantal Dongenaren in het huis van Piet Verharen om een toneelvereniging op te richten. In de notulen uit die tijd staat: de vereeniging zal de naam dragen “Kunst naar Kracht”. Piet Verharen werd regisseur. In het gebouw van Musis Sacrum werd niet alleen gerepeteerd, maar ook de uitvoeringen gehouden.

Het repertoire was divers, om wat titels te noemen: Moeders geeft uw kind waar het recht op heeft (1933), Wat god verbonden heeft (1935), ’t Verleden spreekt (1936), de Molen van Sanssoucci (1937).

Dat gebeurde niet altijd binnen, in 1934 werd een openluchtspel in de tuin van Musis Sacrum uitgevoerd.

Vanwege de katholieke statuur van de vereniging werd er de eerste jaren gescheiden tussen mannen en vrouwen gespeeld. Het eerste stuk werd gespeeld in januari 1934: De rechte weg. Nadat Kunst naar Kracht het had gewaagd een gemengd stuk op de planken te brengen, ontzegde de kerkbestuur van de vereniging de communie. Enige jaren later mocht men wel gemengd spelen.

Vermeldingswaard is de opvoering van het historische toneelwerk Jeanne d’Arc (1936) dat niet minder dan zes maal voor een uitverkochte zaal werd opgevoerd.

De regisseur koos in de begintijd regelmatig voor drama, maar om het publiek toch goed gestemd naar huis te laten gaan, werd er na de pauze nog een klucht vertoond.

In 1939 werd er gespeeld voor de militairen, die tijdens de mobilisatie in Dongen verbleven. In juli 1940 was het niet mogelijk een toneelstuk in te studeren, het verenigingsleven was tot stilstand gekomen.

De oorlog en daarna

Na de oorlog in het bevrijdingsjaar 1945 werd de draad weer opgepakt met de succesvolle revue De hadden nie gedocht, die twaalf keer werd opgevoerd in het Leo XIII gebouw en 4.000 bezoekers trok. Twee keer per jaar kwam men met een toneelstuk op de planken. Vaak werd gekozen voor bekende stukken zoals: Op hoop van zegen( 1952 en 1980), Kinderen van ons volk (1959 en 1978), En de bossen zingen hun lied (1959 en 1982), klassiekers uit het volkstoneel die meerdere keren met tussenpozen werden opgevoerd.

Tussen 1972 en 1982 hadden ook de toneelstukken voor de bejaarde bewoners uit het Bisdom Breda in de Bosbadhal te Hoeven veel succes. Duizenden mensen hebben genoten van het spel, dat door Kunst naar Kracht tijdens deze Adventsvieringen werd uitgevoerd.

Na de komst van de nieuwe regisseur Jan Verharen (zoon van Piet), durfde de vereniging het aan om naast de gangbare drama’s, blijspelen en thrillers, ook eigentijds modern toneel te spelen. Een voorbeeld hiervan is De moeder van David S. een toneelbewerking naar het boek van Yvonne Keuls.

Anne Frank en Dickens

Voor het 60 jarig bestaan in1993 is het toneelstuk Het dagboek van Anne Frank ingestudeerd. Vanwege de symboliek is dit stuk bewust opgevoerd in de meidagen van nationale dodenherdenking en bevrijding. Deze groots aangepakte uitvoering werd goed bezocht door de schooljeugd in Dongen. Als blijk van waardering voor de opvoering heeft de vereniging een brief van de Anne Frank Stichting ontvangen met de mededeling, dat de flyer en enkele recensies in dag- en weekbladen zijn opgenomen in de vaste collectie van het Anne Frankhuis. Een van de laatste grote optredens waren A Christmas Carol van Charles Dickens als kersttheater (2007) in samenwerking met enkele koren en Ons Dorp aan de Donge (2008), geschreven door de regisseur zelf ter gelegenheid van het 75 jarig bestaan van de vereniging.

Buiten de voorstellingen om trad KNK ook op bij actuele gebeurtenissen, om er enkele te noemen: Thomasvaer en Pieternel bij Nieuwjaarsrecepties van de gemeente Dongen, openingen van het Cultureel Centrum de Cammeleur en de milieustraat Coolhof, deelname aan de Nationale Monumentendag en bij het gemeentelijk samengaan van ’s Gravenmoer en Dongen.

Het doek valt in 2013

Bij de viering van het 75-jarig bestaan in 2008 zinspeelde voorzitter Peter Verharen al op het feit dat het verenigingsleven, mede door de komst van de televisie en veranderingen in de samenleving, minder was geworden. Bij de vereniging waren leden soms meer dan 50 jaar lid, het was een hechte club mensen.

In de 80 jaar van haar bestaan werd in Dongen gespeeld in een groot aantal gebouwen die nu grotendeels uit het dorpsbeeld zijn verdwenen. Musis Sacrum, Huize Overdonk, Zaal Wilhelmina., Leo XIII gebouw, Maria Kerk. Enkel de Muziekschool, Volckaert Theater, ’t Schouw, de Geubel en de Cammeleur zijn er nog.

Het doek valt voor toneel vereniging Kunst naar Kracht in november 2013. Juist in het jaar dat in het teken zou hebben gestaan van het 80 jarig bestaan met de opvoering van de klassieker Op Hoop van Zegen, besluiten de leden de vereniging op te heffen.

Toch leeft de vereniging voort in het culturele leven van Dongen. Bij het opheffen van Kunst naar Kracht is voor het kassaldo van de vereniging volgens de statuten op 13 januari 2014 een nieuwe stichting opgericht met de naam Stichting Amateur Kunst Dongen (SAKD). Doel hiervan is het bevorderen en promoten van amateur kunst en cultuur in Dongen in de meest ruime zin van het woord. 

Pieter en Karin den Boer, Yvonne Welings, mei 2016