Oorlogsdagboek Helga Deen krijgt bijzondere status van Unesco

Het dagboek van de Tilburgse Helga Deen werd op 17 april 2025 in de Gasfabriek in Deventer toegevoegd aan het Nederlands Memory of the World Register van Unesco. Helga was tijdens de Tweede Wereldoorlog een jonge vrouw, verliefd, ze ging naar school, maar ze was ook joods.  Op dinsdag 1 juni 1943 werden de nog in Tilburg overgebleven Joden – onder wie de familie Deen - op transport gesteld naar Kamp Vught. Daar begint Helga een dagboek. Langer dan een maand heeft ze niet in haar dagboek kunnen schrijven.

Sinds 1992 heeft Unesco het Internationale Memory of the World Register en sinds drie jaar is er ook een Nederlands Memory of the World Register. Hierin staan veertien inschrijvingen van bijzondere collecties uit het Koninkrijk der Nederlanden. Het dagboek van Helga Deen werd hieraan toegevoegd. Gemeentearchivaris Yvonne Welings en directeur Regionaal Archief Tilburg Pauline van Hezik waren aanwezig bij de bekendmaking. Het dagboek van Helga behoort samen met een aantal persoonlijke items en brieven van Helga tot de collectie van Regionaal Archief Tilburg.

Het dagboek van Helga Deen is een authentieke en zeldzame getuigenis van wanhoop én liefde, geschreven door een jonge Joodse vrouw in een concentratiekamp tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op 1 juni 1943 werden bijna alle nog in Tilburg verblijvende Joden met de bus naar Konzentrationslager Herzogenbusch (Kamp Vught) overgebracht. Hiertoe behoorden ook de achttienjarige Helga Deen en haar familie. Helga werd geboren in Stettin (Szczecin, Polen) op 6 april 1925. Haar jongere broertje Klaus zag daar  in 1928 het levenslicht. Als gevolg van de Jodenvervolging moest het gezin Deen in 1933 vluchten naar Tilburg.  Voor de deportatie spraken Helga en haar geliefde Kees van den Berg (1923-2001) met wie ze sinds enige maanden verkering had, samen af dat Helga een dagboek zou gaan bijhouden en dat doet ze vanaf de eerste dag in Vught in een scheikundeschrift.

Helga's dagboek beschrijft de periode dat zij in Kamp Vught verblijft, van 1 juni tot 1 juli 1943. Op 1 juni 1943 begint Helga eraan met als aanhef ‘Liefste!’. Het is duidelijk dat het voor Kees bedoeld is. Op 2 juli werd de familie Deen op transport gesteld naar Westerbork. Vanuit Westerbork werden Helga en haar familie op 13 juli naar vernietigingskamp Sobibor getransporteerd, waar zij op 16 juli 1943 werden vergast. Het dagboek van Helga is uit Kamp Vught gesmokkeld en bezorgd bij Kees, die haar nalatenschap tot aan zijn dood verborgen hield in een schooltas. 

Een authentiek dagboek, bijgehouden in een concentratiekamp, is zeldzaam en van groot historisch belang. Het is een tijdmachine voor toekomstige generaties. Een dagboek dat getuigt van liefde tussen twee jonge mensen, Kees schrijft later in haar dagboek: ‘Lief, blijf leven, je bent een enige schat’. 

Het dagboek is in bruikleen gegeven bij Regionaal Archief Tilburg door de zoon van Kees van den Berg, Conrad van den Berg. In 2007 zijn het dagboek en losse brieven van Helga uitgegeven in een boek, dat meteen een groot succes werd. De documenten en foto’s van het familiearchief Deen zijn digitaal beschikbaar via de website van Regionaal Archief Tilburg. De gemeentearchivaris en de medewerkers van het archief zijn verheugd dat een oorlogsdocument uit de Tilburgse collectie is toegevoegd aan het Nederlands Memory of the World Register.

Links: Pauline van Hezik en midden: Yvonne Welings bij de bijeenkomst op 17 april - Foto Mathijs Timmermans

Het origineel van het dagboek is vanwege deze inschrijving in het register van Unesco voor één dag te zien in Regionaal Archief Tilburg. Op donderdag 24 april wordt het dagboek vertoond in de hal van Regionaal Archief Tilburg, Kazernehof 75 in Tilburg, tussen 10.00 en 16.00 uur. Geïnteresseerden worden uitgenodigd een kijkje te komen nemen. Degenen die niet naar het archief komen die dag, kunnen op de website van het archief de scans van het dagboek bekijken.

Meer over de familie Deen:

Informatie over Helga Deen in de Wiki Midden-Brabant

Familiearchief Deen in collectie Regionaal Archief Tilburg