“’T is wel op een ongeluksdatum dat ik dit nieuwe dagboek moet beginnen. Gisteren leefden we nog zo rustig en kalm en nu zitten we opeens al midden in de ellende”, zo begint de Tilburgse Miet Schijns op 10 mei 1940 een nieuw dagboekschrift. De daaropvolgende oorlogsjaren schrijft zij vrijwel dagelijks. De lezer krijgt op deze manier een heel persoonlijk beeld van de wetenswaardigheden van de familie Schijns gedurende - en kort na- de bezetting.
Dagboeken, memoires, familie- en persoonlijke archieven geven een mooi en divers beeld van het dagelijkse leven gedurende de Tweede Wereldoorlog. Een aantal van deze dagboeken en persoonlijke archieven staan al gescand online; ze zijn de moeite van het raadplegen meer dan waard. Juist dit soort bronnenmateriaal geeft ons een kijkje in het persoonlijke en dagelijkse leven van 'gewone mensen' in een bijzondere situatie.
Jan Knuvelder, penningmeester van de LO/LKP
Jan Knuvelder (1914-1990) was in de Tweede Wereldoorlog penningmeester van de illegale organisatie
LO/LKP, district II, Noord-Brabant Oost. Knuvelder, van beroep boekhouder, was belast met het verstrekken van geld en bonnen voor onderduikers. Het geld, dat was opgeslagen in de kluis van Philips, kwam via het Nationaal Steun Fonds (
NSF) te Eindhoven. Een koerier bracht het geld naar Tilburg in een Philips enveloppe. Bonnen, de buit van verschillende kraken op distributiekantoren, werden geleverd vanuit een centrale opslag in Boxtel. Knuvelder zorgde voor de verdeling van het geld en bonnen. Hij stond in contact met een netwerk van illegaal werkers die op hun beurt bonnen en geld weer verspreidden onder de ca. 1000 onderduikers. behalve persoonlijke stukken bevat het archief ook materiaal over de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers en het Landelijk Herstel. Interessant zijn de twee schriftjes, waarin Knuvelder de administratie optekende, onder het mom dat het hier ging om het contributieregister van een personeelsvereniging. klik
hier om het archief te bekijken.
Het gezin Van Dam
Een bijzonder archief is dat van het gezin van Hartog Benjamin van Dam, zijn vrouw Maria van Geens en hun kinderen Abraham (Bram) en Estella (Stella). Deze Joodse familie woonde vanaf 1921 tot aan hun deportatie aan de
Dapperstraat 1 te Tilburg. Hartog en zijn vrouw krijgen in 1942 uitstel van deportatie vanwege ziekte. In het archief bevindt zich een briefje van huisarts
dr. Moerel waarin hij schrijft dat dochter Stella ‘absoluut onmisbaar' is voor de verzorging van beide ouders, die door ernstige ziekten totaal hulpeloos zijn. Dit mocht niet baten: Stella werd op 28 augustus 1942 gedeporteerd. Op weg naar Westerbork ontmoet Stella haar broer Bram weer, die hoewel ondergedoken, ook opgepakt en gedeporteerd was. Het archief bevat o.a. correspondentie, waaronder brieven die Stella en Bram vanuit Westerbork aan hun ouders schreven. Het echtpaar Van Dam - Van Geens wordt in april 1943 op transport gesteld. Niemand van de familie overleefde de oorlog. Klik
hier om het archief te bekijken. Anne Neijnens maakte de documentaire
Joods van Dam over deze familie.
De dagboeken van Miet Schijns
Miet Schijns (1896-1984) woonde gedurende de oorlogsjaren met haar vader, zus Net (1894-1981) en de inwonende hulp in de huishouding, Nina, aan het Wilhelminapark 34 te Tilburg (toen: Noorderpark). In haar dagboeken steekt zij haar anti-Duitse sentimenten niet onder stoelen of banken. Ze beschrijft het dagelijks leven in bezettingstijd: de verschillende Duitse inkwartieringen (“onze mof”), de schermutselingen met de beruchte NSB-politieagent Piet Gerrit, de huiszoekingen en de steeds verdergaande maatregelen van de Duitsers. In bedekte termen schrijft zij ook over de verzetsactiviteiten waarin zij en haar zus medio 1942 steeds intensiever betrokken worden. In het voorjaar van 1943 ontstaat er een verzetsgroep waar de zussen Schijns deel van uitmaken. In deze groep zijn ook Paula Mandos, frater Frederico van Dongen (“ome Frits”), Agnes Franken-Keijzer en zoon Jan (de buren van Wilhelminapark 36) en Jan Bloemen actief. In 1944 is het een komen en gaan van mensen die bij de zussen Schijns een onderduikadres vinden. Het huis van de zussen wordt niet alleen gebruikt om mensen te laten onderduiken, het is ook een vergaderplek voor het verzet en er worden boodschappen ontvangen en doorgegeven. Miet schreef niet alleen tijdens de oorlog in haar dagboek; van 1919 tot 1947 houdt zij een dagboek bij. Klik hier om ze allemaal te lezen.
'Bartje' oftewel René Norenburg, student in het verzet
René Norenburg (1921-1945) was student aan de Katholieke Economische Hogeschool en lid van studentenvereniging St. Olof. In 1943 weigerde hij de loyaliteitsverklaring te tekenen en dook onder in Haaren. Tijdens zijn onderduik werd Norenburg lid van de Raad van Verzet (RVV). Norenburg verrichtte koeriersdiensten en zorgde voor transporten van wapens en munitie. In het verzet was hij bekend als ‘Bartje’ of als ‘Bart van der Zanden’. Na de overval op de gemeentesecretarie van Haaren (januari 1944) dook Norenburg onder in de Peel, waar hij zich aansloot bij het 1e Vrijkorps Zuid van de Raad van Verzet. Deze groep hield zich bezig met de voorbereiding van sabotage en aanslagen op transport- en communicatielijnen van de Duitsers. Op 22 februari 1944 werd Norenburg gearresteerd op het station van ’s-Hertogenbosch. Via Eindhoven en Scheveningen kwam hij in kamp Vught terecht. Op 6 september 1944 werd Norenburg op transport gezet naar Sachsenhausen. Volgens Mondelinge mededelingen is hij nog naar Bergen-Belsen getransporteerd, waar hij ergens tussen 5 april en 31 mei 1945 overleed.
het persoonlijke archief van René bestaat uit divers materiaal: schoolagenda's, krantenknipsels, proefwerken, stukken over de studentenrazzia en de loyaliteitsverklaring, maar ook tekeningen, foto's en correspondentie. klik hier om het materiaal te bekijken.
Dit blog is onderdeel van het project om het archiefmateriaal over de Tweede Wereldoorlog te digitaliseren en online beschikbaar te stellen. Hierdoor kan iedere onderzoeker gebruik maken van deze interessante bronnen en houden we de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend.
Lees meer over dit project
Bekijk welke archieven al gescand zijn
Wordt vervolgd!
De afbeeldingen zijn afkomstig uit de collectie van Regionaal Archief Tilburg
