Op 27 oktober 1944 werd Tilburg – na wekenlange heftige strijd- bevrijd door de 15th Scottish Division. Ook de Prinses Irene Brigade had een groot aandeel in de bevrijding van Tilburg.
De dag na de bevrijding schreef de Tilburgse Miet Schijns in haar dagboek:
“Ik wil almaar op straat of voor de ramen kijken naar de vrolijke drukke, feestelijke straten en het overdonderende aantal soldaten en materiaal dat voorbij trekt. Telkens is er wat anders te zien, dan ritsen tanks, dan motors of vechtwagens, dan wat gearresteerde NSB’ers of moffenmeiden die met de Hitlervlag in de hand en omstuwt door de joelende buurt worden opgebracht. Ook af en toe
enkele Duitse krijgsgevangenen”.
Na de bevrijding liepen de gemoederen hoog op. De Tilburgse bevolking haalde alles weg uit de straten wat herinnerde aan de Duitsers en de periode van de oorlog. NSB’ers, ‘moffenmeiden’ en andere ‘landverraders’ werden door de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) en door leden van illegale groepen gearresteerd. Vaak ging dit niet al te zachtzinnig. Onder grote belangstelling en gejoel werden ze naar sociëteit de Philharmonie of het St. Odulphuscollege gebracht en daar vastgehouden.
Comité voor Maatschappelijke Wederopbouw
Enkele dagen na de bevrijding van Tilburg werd het Comité voor Maatschappelijke Wederopbouw opgericht. Dit was een comité van intellectuelen, geïnitieerd door de hoogleraar Martinus Cobbenhagen (1893-1954) met als doel een blauwdruk te leveren om de maatschappij gedurende de overgangstijd weer in goede banen te leiden:
”Een bezetting van 4 1/2 jaar is in cultureel, economisch en sociaal opzicht niet ongemerkt aan ons voorbij gegaan. Van het oude is veel afgebroken en door de nieuwe omstandigheden, waaronder ons leven komt te staan, voor een deel onbruikbaar geworden; de nieuwe organisatievormen, hoewel van vele zyden besproken en voorgesteld, zijn nog niet opgebouwd en de gedachten daaromtrent hebben nog niet die vastheid en die bekendheid, welke een nieuw levenskader kunnen bieden. Er is bij velen een vacuüm ontstaan door het wegvallen van het oude levenskader en het gemis van een nieuw. Men weet niet waarheen; er is onzekerheid en gebrek aan voorlichting". Het comité werd op 14 november 1944 door burgemeester Jan van de Mortel geïnstalleerd. het comité bestond uit drie secties: Opvoeding, Onderwijs en Voorlichting, Economische Reconstructie en -als derde- Sociale Verhoudingen.
Klik
hier om het hele archief te bekijken.
Nationale Hulpaktie Rode Kruis (H.A.R.K.), afd. Tilburg
Op 24 januari 1945 vond in Tilburg de oprichtingsvergadering van de Landelijke Hulpaktie Rode Kruis plaats. De werkzaamheden richtten zich in eerste instantie op de al bevrijde gebieden. H.A.R.K. hield zich bezig met de distributie van door de geallieerden aangeleverde goederen. Er werd ook geld, kleding en huisraad ingezameld en verdeeld ten behoeve van evacués en oorlogsslachtoffers. H.A.R.K. werkte samen met de plaatselijke distributiedienst. Bij de Hulpactie waren verschillende sociale instellingen betrokken zoals Vincentiusconferenties, burgerlijke armbesturen etc. Op 9 mei 1945 hield H.A.R.K. in Tilburg de eerste nationale vergadering. Om het hele archief te bekijken, klik
hier.
Nationale Centrale voor Hulpverlening in Nederland, afd. Tilburg
De Nationale Centrale voor Hulpverlening in Nederland is opgericht onder toezicht van het Militair Gezag ter coördinatie van alle in bevrijd gebied ondernomen acties tot hulpverlening aan bezet gebied en evacués. Dit gebeurde in overleg met de chef-staf van het Militair Gezag en het Rode Kruis. De Nationale Centrale voor Hulpverlening hield zich bezig met de opvang van evacués en het stimuleren van de hulpverlening aan bezet gebied. Meer weten? Klik
hier om de scans te bekijken.
Evacuatiecomité Tilburg, Hulpcomité Tilburg October 1944 en het Comité voor het Kind
Al op 28 oktober 1944 kwam het ‘Hulpcomité Tilburg October 1944’ voor hulp aan oorlogsgetroffenen tot stand. (klik
hier voor de scans) Daarnaast waren ook diverse instellingen, verenigingen en particulieren betrokken bij de vele vormen van hulpverlening. Om deze hulpverlening in goede banen te leiden werd begin november 1944 een Oorlogscomité opgericht met als voorzitter mevr. Van de Mortel-Houben. Het Evacuatiecomité werd opgericht op 6 november 1944 als een van de sub-comités van het Oorlogscomité Tilburg. Het Evacuatiecomité hield zich bezig met de opvang van in Tilburg verblijvende evacués. Het comité werkte hiervoor samen met het Gemeentelijk Evacuatiebureau en Civil Affairs. Om de scans te bekijken, klik
hier.
Een ander sub-comité van het Oorlogscomité was het Comité van het Kind. Deze werd opgericht op 5 januari 1945 met als doel het verzorgen van kinderuitzendingen naar het buitenland en de oprichting van kleuterbedrijven in de hongerprovincies. Klik
hier om het archief in te zien.
Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers (UVV)
De Unie van Vrouwelijke Vrijwilligers (UVV) is als landelijke organisatie ontstaan in 1943 met als doelstelling: “de moreele en materieële welvaart van het Nederlandsche volk te bevorderen, zoover dit kan geschieden door de samenwerking van Nederlandsche vrouwen.” en “bij de Nederlandsche vrouw het bewustzijn te versterken van haar verantwoordelijkheid voor het welzijn van de gemeenschap.” In 1945 werd de afdeling Tilburg van de UVV opgericht. Op 20 februari 1945 vond de eerste bespreking plaats in het Paleis-Raadhuis. Er werd een bestuur gevormd onder voorzitterschap van mevr. Van de Mortel-Houben. Een paar dagen later werden in een krantenadvertentie vrouwen tussen 22 en 40 jaar opgeroepen zich te melden wanneer zij zich als vrijwilliger willen inzetten voor hulp aan de nog te bevrijden gebieden. Op 27 februari hadden zich al 67 vrouwen aangemeld. Zij konden kiezen uit diverse werkzaamheden zoals het verrichten van huishoudelijke hulp, kinderen verzorgen, helpen op een boerderij, werken in een ziekenhuis, kantinedienst of ‘puinruimen’. Om het archief te bekijken, klik hier. (Met dank aan RvP)
Tilburgs Comité voor hulp aan Finland
Niet alleen na de bevrijding was er hulp nodig en werd de behoefte gevoeld om hulpcomités op te richten. In 1940 werd het Tilburgs Comité voor hulp aan Finland opgericht. F. Mutsaers was hiervan de voorzitter. Het was een eenmalige geldinzamelingsactie in Tilburg ten behoeve van de burgerbevolking van het door de Sovjet-Unie bezette Finland. De actie werd gehouden en afgerond in 1940. Bekijk hier de scans.
Dit blog is onderdeel van het project om het archiefmateriaal over de Tweede Wereldoorlog te digitaliseren en online beschikbaar te stellen. Hierdoor kan iedere onderzoeker gebruik maken van deze interessante bronnen en houden we de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend.
Lees meer over dit project
Bekijk welke archieven al gescand zijn
Wordt vervolgd!
De afbeeldingen zijn afkomstig uit de collectie van Regionaal Archief Tilburg
