De komende tijd belichten we op onze website mensen die onderzoek doen of deden in de collectie van Regionaal Archief Tilburg. Dit geeft een beeld van het gebruik van de verschillende bronnen die we in onze collectie hebben én de verrassende resultaten die dat kan op leveren.
In dit blog vertelt cultureel antropoloog Luc Brants over zijn onderzoek naar de vervolging van homoseksuelen in Tilburg. Luc woont al 36 jaar met zijn man in Eindhoven, maar zijn wieg stond in Tilburg. Na de middelbare school verhuist hij naar Nijmegen. Gedreven door nieuwsgierigheid om menselijk gedrag, cultuur en de samenleving beter te begrijpen gaat hij antropologie studeren.
“Ik heb nogal een gevarieerde beroepsachtergrond. Zo heb ik onder andere in de vluchtelingenzorg gewerkt. Uiteindelijk ben ik gaan doen wat ik het allerleukst vind, archiefonderzoek doen en schrijven. De rode draad in mijn carrière is het gedenkboekje dat ik heb geschreven voor een voogdijinstelling voor kinderen met een beperking. Daarvoor deed ik voor het eerst archiefonderzoek. Dit heeft het balletje aan het rollen gebracht en ben ik gepromoveerd op een onderzoek naar de ambulante zwakzinnigenzorg in Nederland.”
Vanaf 2015 is Luc onafhankelijk onderzoeker en publicist. Hij wordt gevraagd voor meerdere onderzoeken. Zo schrijft hij in 2017 een boek over de emancipatie van homo’s en lesbiennes in Eindhoven. Ook werkt hij mee aan het onderzoek van de Commissie Geweld in de Jeugdzorg. Vorig jaar publiceerde hij een boek over de geschiedenis en zichtbaarheid van homoseksualiteit in Tilburg en afgelopen mei overhandigde Luc samen met twee collega’s een rapport over discriminatie bij de overheid op basis van seksuele voorkeur.
Archiefonderzoek
Voor zijn onderzoek komt Luc overal terecht. Zo wordt hij zelfs een keer met een zaklampje een kelder ingestuurd. De archieven staan in de oude kleedruimtes van de douches opgeslagen. De stapel dozen staat op instorten door het vocht. De archiefstukken die Luc onderzoekt verkeren dus niet altijd in goede staat. Gelukkig kon hij voor het onderzoek naar de homovervolging in Tilburg gebruik maken van het Tilburgse politiearchief dat netjes opgeslagen ligt bij Regionaal Archief Tilburg.
Onderzoeken is doorzetten. “Ik ben niet bang voor een metertje archief. Het gaat wel steeds sneller. Je herkent ook steeds meer woorden die ergens op duiden dan gaat er een belletje af, hier moet ik even goed opletten.” Het belangrijkste wat Luc heeft geleerd van archiefonderzoek is dat een afwijkend archiefstuk vaak erg interessant is. “Homoseksualiteit werd vaak niet direct benoemd. Het was een groot taboe waar omheen werd gepraat.” Bronnen die onder de categorie 'overig' waren opgeborgen bleken dan ook vaak een schat aan informatie te bevatten. “Als ze niet weten wat ze er mee moeten doen dan komt het daarin terecht.”
Het onderzoek levert ook veel smakelijke verhalen op. “In 1968 begint de seksuele revolutie echt in Tilburg. De hogeschool heeft een sekscongres georganiseerd. Daar wordt de politie heel erg zenuwachtig van. Er is een toneelvoorstelling van de Tehatex waarbij drie naakte mannen op het podium te zien zijn. De paniek breekt dan uit op het politiebureau. Er worden ook seksfilms vertoond. Dus de politie daar heen. De eerste keer worden ze geweigerd en daarna komen ze wel binnen met de parketpolitie. Het zijn van die theoretische films uit de jaren zestig met heel veel marxistische theorie er in. Qua seksgebied was er niks aan."
Ook ontdekt Luc in het politiearchief een verhaal van een man die naakt in de sneeuw door de bramen rolt en tegen de politie verklaart dat hij sadomasochistisch is. “Eigenlijk vind ik dat dat niet meer vreemd moet zijn. Dat je moet weten dat dit gebeurd is. De politie zelf dacht dat ze de enige was die de goede zeden kon bewaren en dat ze dat ook lukte. Dat is natuurlijk onzin er is zoveel dat ze niet hebben gezien. We zouden er naar toe moeten dat dit soort taboe onderwerpen in de reguliere geschiedenis een integraal onderwerp worden.”
Belang van het onderzoek
“Het kost ontzettend veel moeite om je voor te doen als hetero. Emotionele arbeid wordt dat genoemd. Dat het zo heftig was om homoseksueel te zijn is weggezakt in het geheugen van Nederland ” Als het uit kwam waren en veel zware consequenties. Zo kon je veroordeeld worden en je huis en je baan kwijtraken. Het was sociale zelfmoord om uit de kast te komen. “Dat is ook de reden waarom dit onderzoek zo belangrijk is.”
Vervolg
“Ik ga nu kijken naar de ontwikkelingen in de jaren zestig. Er is toen veel meer gebeurd dan de generatie van de seksuele revolutie wil toegeven. Die hebben toen een eigen geschiedenis geschreven en ze hebben zichzelf belangrijker gemaakt, terwijl ze op de schouders van anderen hebben gestaan.”
Op 3 november 2018 sprak Luc ook tijdens het symposium 'Uit de kast!' over zijn onderzoek naar homoseksualiteit in Tilburg. Lees hier meer over 'Uit de kast!'
Lanciersprijs
Om verschillende soorten onderzoek in de collectie te stimuleren, reikt Regionaal Archief Tilburg eens in de twee jaar de Lanciersprijs uit aan een onderzoeker die gebruik heeft gemaakt van de archiefcollectie en daarover gepubliceerd heeft. Luc is één van de kanshebbers. Op 14 oktober 2021 wordt de prijs voor de derde keer uitgereikt. Wil je meer weten over de Lanciersprijs? Lees hier.
Op 24 juni houdt Luc een lezing tijdens het Historisch Café
Geschreven door Sterre Schlink.
