Als je Sanne Schraa zoekt, dan vind je haar vaak verstopt achter een boek met een goede cappuccino, of wandelend in de bossen met een hond. De 32-jarige Sanne werkt momenteel als projectmedewerker Archief bij Erfgoed ’s-Hertogenbosch. Daar ondersteunt
zij de afdeling Archief bij het inventariseren en ontsluiten van archieven. Zoals ze het zelf verwoordt: “Ik zit dus de hele dag tussen de archiefstukken te neuzen: heerlijk!”
Achtergrond
Sanne heeft Italiaanse Taal en Cultuur gestudeerd aan de UvA in Amsterdam én Geschiedenis aan de Universiteit Antwerpen. Naast de bekende horecabaantjes tijdens haar studie heeft zij op verschillende plekken
gewerkt, o.a. bij het Verzetsmuseum in Amsterdam en als coach voor statushouders bij Refugee Team in Tilburg. Bij Regionaal Archief Tilburg heeft zij vanaf 2016 geholpen bij verschillende onderzoeksprojecten, waaronder die over Tilburgse vrouwen in
het verzet en recent het onderzoeksproject Bevrijd
van de vergetelheid waarbij de levensverhalen van Tilburgse oorlogsslachtoffers tijdens de Tweede Wereldoorlog onderzoeken.
Onderzoek naar de Tilburgse vrouwenbeweging tussen 1970 en 1990
De afgelopen maanden, vanaf september 2022, heeft Sanne historisch onderzoek gedaan naar de Tilburgse vrouwenbeweging tussen 1970 en 1990,
een periode in de geschiedenis die ook wel bekend staat als ‘de Tweede Feministische Golf.’ Aan de hand van de archieven van enkele Tilburgse vrouwenorganisaties schetst zij een beeld van de uiting en omvang van de strijd van vrouwen
voor gelijke rechten in een lokale, Brabantse stad.
De keuze voor dit onderwerp heeft verschillende redenen, zoals ze zelf zegt: “In de eerste plaats is mijn onderzoek onderdeel van het project Ons Archief: een onderzoeksproject vanuit de Morrenstichting en het NOT-fonds waarmee onderzoek naar gemarginaliseerde groepen in de samenleving wordt gestimuleerd. Door onderzoek te stimuleren naar groepen die ontbreken of zeer beperkt aanwezig zijn in de
archieven zorg je ervoor dat archiefinstellingen en hun collecties toegankelijker (en dus inclusiever) worden. Onder deze groepen vallen ook vrouwen: zij zijn onderbelicht in zowel archiefcollecties als de geschiedschrijving. Begin 2022 zijn er
enkele archieven van Tilburgse vrouwenorganisaties ondergebracht bij Regionaal Archief Tilburg: dat schreeuwt meteen om onderzoek. Op die manier krijgen vrouwen hun verdiende plek in de historiografie.” 
Daarnaast vindt Sanne het belangrijk om de lokale geschiedenis op de kaart te zetten. Veel historisch onderzoek heeft zich uitsluitend toegespitst op nationaal niveau. Dat sluit ook aan bij haar laatste reden om specifiek voor dit onderzoek te kiezen.
Het beeld dat Sanne kende van de feminist is gebaseerd op dat nationale onderzoek, namelijk dat van de demonstrerende Dolle Mina, die de straat op ging met ‘Baas in eigen buik’ op haar buik geschreven. De feminist uit de jaren zeventig
was provocerend, boos en een mannenhater. Een overheersend negatief beeld, en bovendien een beeld waar ze zich altijd moeilijk mee kon identificeren. Sanne zegt daarover: “Hierdoor noem ik mijzelf al jaren aarzelend feminist. Ik raakte
nieuwsgierig naar mijn Tilburgse, feministische voormoeders: gingen zij ook schreeuwend de straat op?”
Aanpak van het onderzoek
De onderzoeksbeurs van het project Ons
Archief was voor vier maanden fulltime onderzoek. In september 2022 begon ze met het lezen van secundaire literatuur waarvan De vrouw beslist van Vilan van de Loo het belangrijkste werk is. In september en oktober deed ze veel archiefonderzoek..
In november begon ze met het interviewen van enkele Tilburgse feministes die actief zijn geweest in de Tilburgse vrouwenbeweging tussen 1970 en 1990. Vanaf december werkte ze aan het grootste eindproduct: de podcast. Dat betekende het schrijven van
scripts voor de verschillende afleveringen en het opnemen van eigen stukken tekst.
Gebruikte bronnen
In de eerste plaats heeft Sanne gebruik gemaakt van de archieven van het Vrouwencentrum en het Vrouwenkafee. Daarnaast heeft zij alle Vrouwenkranten van 1977 tot 1986 bestudeerd. Die geven een gedetailleerd en compleet beeld van meer dan tien jaar Tilburgse vrouwenbeweging.
“Ze zijn bovendien heel erg leuk om op zondagochtend te lezen met je kopje koffie” is Sanne van mening. Het geeft een goed beeld van de onderwerpen waar de vrouwen in die tijd belang aan hechtten, en hoe dat veranderde door de jaren heen.
Naast de archieven bij Regionaal Archief Tilburg heeft Sanne ook onderzoek gedaan bij Atria, het Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis in Amsterdam. Daar bekeek ze de archieven
van de afdeling Vrouwenstudies aan de Katholieke Hogeschool Tilburg.
Waarom is dit onderzoek belangrijk?
Sanne: “Heb je even? Vrouwen delven in onze geschiedschrijving áltijd het onderspit. Historici hebben de aandacht in onze geschiedenis veel te lang uitsluitend
op mannen gelegd. Dit draagt bij aan het ondergeschikte beeld dat veel mensen hebben van vrouwen in allerlei facetten van de samenleving. Onterecht. Meer onderzoek naar vrouwen in archieven zorgt voor een eerlijker en completer beeld van de geschiedschrijving.”
Daarnaast zorgt meer onderzoek naar vrouwen op lokaal vlak voor een genuanceerder beeld. Het algemene beeld van de vrouwenbeweging is vaak het beeld van de demonstrerende en schreeuwende feminist, die constant de straat op ging. Een beeld waar
door historici en media jarenlang de nadruk op is gelegd waardoor feministen die meer op de achtergrond streden, uit het beeld bleven. Je ziet het vaker in de historiografie: een nadruk op de grotere, heldhaftige en ‘opvallende’ actoren.
Het beeld van de feminist uit de jaren zeventig is daardoor negatief, eenzijdig en incorrect. De Tilburgse vrouwenbeweging laat bijvoorbeeld zien dat er voor ‘elke vrouw wat wils was’: zij was extreem breed en divers. Je had de Tilburgse
Groep Bijstandsvrouwen, Vrouwen tegen Sexueel Geweld, het Centrum voor Buitenlandse Vrouwen, de Katholieke Vrouwenorganisatie, Meidenwerk, de Chinese Vrouwengroep, Vrouwenstudies aan de Tilburgse Universiteit, om er maar een paar te noemen. Door
de verhalen van al deze vrouwenorganisaties te vertellen, hoopt Sanne dat meer meisjes en vrouwen zichzelf herkennen in de geschiedenis en hun eigen identiteit sterken.
Wat vond je moeilijk in je onderzoek?
In haar onderzoek ondervond Sanne wel een beperking: “Door de redelijk korte periode van mijn onderzoek, moest ik bepaalde keuzes maken. Ik heb getracht een zo breed en divers mogelijk
beeld te schetsen maar door tijdgebrek heb ik niet álle archieven kunnen bestuderen die ik tegenkwam. Mijn onderzoek is daarom ook een aanzet en oproep om vooral door te gaan in het doen van onderzoek naar de Tilburgse vrouwenbeweging, en vrouwen
in het algemeen.”
Sanne moest tijdens het onderzoek haar eigen beeld bijstellen, wat best confronterend was. Ze realiseerde zicht dat ze bezig was met het voortzetten van een witte geschiedschrijving: de archiefvormers zijn uitsluitend
witte vrouwen geweest. De zwarte, migranten- en vluchtelingenvrouwenorganisaties worden altijd vergeten in onderzoek naar de vrouwenbeweging tijdens de Tweede Feministische Golf. Hoewel Sanne probeert om bij te dragen aan een inclusievere geschiedschrijving,
draagt zij ook bij aan het onderzoek naar witte vrouwen. Dit ongemakkelijke gevoel zette ze om in een zekere strijdlust en haar onderzoek in te zetten als (pijnlijke) leerweg voor haarzelf en voor anderen.
Podcast ‘Mijn Tilburgse, feministische voormoeders’
Op 31 januari 2023 komt de eerste aflevering van Sannes podcast, ‘Mijn Tilburgse, feministische voormoeders’ uit. Het is een driedelige podcast
waarin dagboekfragmenten en de gesprekken met de Tilburgse feministes in elkaar overlopen. Op deze manier wordt de luisteraar meegenomen in haar zoektocht naar mijn Tilburgse, feministische voormoeders. Halverwege 2023 verschijnt er nog een artikel
in het Erfgoed Magazine Tilburg over de resultaten van haar onderzoek. In februari presenteert Sanne, samen met de onderzoeksgroep van het project Ons Archief, haar resultaten in het Nationaal Archief.
Afsluitend vertelt Sanne: “Ik voel een passie om het verhaal van deze vrouwen te vertellen. Ik vind het ontzettend belangrijk om gemarginaliseerde groepen in de samenleving een plek te geven in de geschiedschrijving en in archiefcollecties als zij
daarin ontbreken. Regionaal Archief Tilburg bood me een fijne en veilige sfeer en behulpzame medewerkers. Zij hebben het belang van mijn onderzoek gezien en dit ondersteund én ook gestimuleerd. Ook stonden ze open voor mijn visie op hun collectie
en hoe deze in mijn ogen kan worden aangevuld, om daadwerkelijk een geheugen te vormen van alle Tilburgers.”
Beluister de Podcast
Beluister hieronder Sannes Podcast ‘Mijn
Tilburgse, feministische voormoeders’. De podcast is vanaf 31 januari 2023 te horen o.a. op Podimo.
De historische foto's zijn gemaakt door persbureau Van Eijndhoven, Collectie Regionaal Archief Tilburg. Het portret van Sanne is gemaakt door A. de Beer.
