Op woensdagmiddag 19 april is voor de vierde maal de Lanciersprijs uitgereikt, en wel aan socioloog Alex van Dongen. Hij deed onderzoek naar de familie ‘Kwak’ Verhagen, een Tilburgse familie uit de wijken Koningswei en Broekhoven, die bekend stond om de vele smokkelactiviteiten. Van Dongen gaf zijn boek de aansprekende titel De Tilburgse Peaky Blinders. Vier generaties Tilburgse smokkelaars, de familie ‘Kwak’ Verhagen.
Foto: Alex van Dongen (rechts) en informant Janus Verhagen
De vijf genomineerden voor de Lanciersprijs, Ger Verschuren, Liselotte van Leest, Sanne Schraa, Alex van Dongen en Lenneke Willemstein presenteerden hun onderzoek aan het publiek dat bij de prijsuitreiking aanwezig was. Twee van hen deden dat met een video vanuit het buitenland. De Lanciersprijs wordt om de twee jaar uitgereikt aan een onderzoeker die bronnen van Regionaal Archief Tilburg op bijzondere wijze heeft gebruikt.
Het juryrapport
De jury van de Lanciersprijs bestaat uit René Bastiaanse (historicus, presentator van De wandeling, voormalig directeur van het Brabants Historisch Informatie Centrum), Jan Julia Zurné (universitair docent Politieke Geschiedenis, Radboud Universiteit Nijmegen) en Astrid de Beer (historica, projectleider bij Regionaal Archief Tilburg). Zij bogen zich de afgelopen maand over de negentien inzendingen. Onder de inzendingen zaten onder andere diverse boeken, websites, een spel, een animatie en een podcast.
In het juryrapport is het volgende te lezen over de winnaar:
De jury was het er roerend over eens dat er één inzending met kop en schouders boven de rest van de inzendingen uitstak. Deels lag dat aan het onderwerp, je moet als onderzoeker soms ook een beetje het geluk hebben dat je een aansprekend thema te pakken hebt, en daar is hier zeker sprake van. Het geheel laat zich lezen als een spannend jongensboek. Maar daarnaast heeft de inzender gebruik gemaakt van een grote variëteit aan bronnen: rechtbankdossiers, brievencollecties, genealogische archieven, kranten, foto’s en ook interviews, oral history dus. En ook wat dat laatste betreft mocht de onderzoeker zich in de handen wrijven. Je moet maar over een geïnterviewde kunnen beschikken die zo goed is ingevoerd in de materie, ook over zoveel analytisch inzicht beschikt als in dit geval. Onderzoeker schetst op overtuigende wijze en wederom mede dankzij zijn informant ook van binnen uit, hoe een door de maatschappij gemarginaliseerde familie onontkoombaar in het criminele milieu belandt en gedoemd is daar generaties in te blijven. Kortom, een uiterst belangwekkende studie, die bovendien gesierd wordt door een goed gekozen en zeer treffende titel.
De informant die in het juryrapport wordt genoemd, Janus Verhagen, was met nog twee familieleden aanwezig bij de prijsuitreiking.
‘t Lanciertje
Dit jaar heeft de jury besloten om – naast de Lanciersprijs - een aparte prijs uit te reiken, ‘t Lanciertje. Deze prijs is bedoeld voor een inzending die zich niet zozeer onderscheidt door uitvoerig historisch onderzoek, maar wel treffend illustreert dat geschiedenis een machtige inspiratiebron kan zijn voor hedendaagse kunstvormen en zo een groot publiek kan bereiken.
Deze prijs gaat naar Xavier van Delft die in zijn animatiefilm Ontketende Vrijheid, ondersteund door een sterke tekst, prachtige muziek en een overtuigende voice-over op een haast poëtische wijze de diepe geestelijke ontworteling weergeeft van de 18-eeuwer Johannes Pauli die in Afrika tot slaaf wordt gemaakt, vervolgens op een plantage in Suriname moet werken en later als geschenk wordt gegeven aan de Tilburgse notaris Bles. Een indrukwekkend document, zes minuten lang, en hoe vaker je het ziet des te groter de waardering wordt voor dit kunstwerkje.
De juryleden dankten de vele inzenders. Zij waren zeer verrast door de diversiteit aan uitingsvormen die waren ingediend. Mensen die nu bezig zijn met onderzoek en daarvoor bronnen uit Regionaal Archief Tilburg gebruiken, kunnen in 2025 weer meedingen naar de prijs.
Lanciersprijs 2023 met de juryleden en genomineerden en Janus Verhagen
De foto's zijn gemaakt door Maria van der Heyden
