Unboxing de albumcollectie: op zoek naar vrouwen

In het depot van Regionaal Archief Tilburg zitten nog verborgen schatten. Soms zijn dit oude aanwinsten die destijds niet gedigitaliseerd konden worden, maar er zitten ook dozen tussen die nooit goed bekeken zijn. In 2023 nam projectmedewerker Natasja Zeegers zo’n grotendeels onbekende collectie onderhanden. Ze dook voor de afdeling Beeld&Geluid in een hele depotstelling met albums van Tilburg.

Daar ontdekte ze uiteraard bijzondere albums, maar ook losse foto’s van historische gebeurtenissen (en van wat minder spannende recepties), uitvergrotingen en zelfs een hondenpenning. Eén ding viel haar echter op: de afwezigheid van vrouwen. Hieronder lees je haar bevindingen tijdens dit arbeidsintensieve, maar vooral spannende project. Daarnaast richt ze de schijnwerpers op enkele van de vrouwen die tijdens het project wel haar pad kruisten. 

Lopende tekst: Natasja Zeegers

In mei 2023 begon ik aan een mooi ‘unboxing’-project. Zo’n 150 dozen met fotomateriaal in het depot van Regionaal Archief Tilburg moesten geïnventariseerd en verpakt worden. Elke doos was spannend cadeautje, waar de meest uiteenlopende dingen inzaten. Zo was er een album met foto’s van de ‘Tentoonstelling Stad Tilburg 1909’, een verrassend album van ‘Kolonie Tilburg’ bij de ‘Auslandstagung’ in Stuttgart in 1937 met knipsels over nazikopstukken, en een fotoalbum van de Amalia Fröbel- en Handwerkschool in Tilburg (jaren ‘20/’30). Daarnaast waren er schitterende foto’s van Wolverhampton, de stad waar Tilburg kort na de tweede wereldoorlog een speciale stedenband mee had, foto’s van de nieuwbouw van de Sociale Dienst, het blauwe gebouw, waar toen nog niemand een hekel aan had, en voor de fans, een album met oude foto’s van Willem II.

Ik kwam veel foto’s tegen van recepties, jubilea en afscheid. Daarop waren veel rokende mensen te zien, iets waar we nu niet meer aan gewend zijn. Natuurlijk werden deze gelegenheden vaak voorafgegaan door een mis, zoals gebruikelijk in het katholieke Tilburg.

Het meest opvallende vond ik echter dat op de meeste foto’s vooral mannen centraal staan. Foto’s van directeuren, jubilarissen, congressen, gildes; het zijn allemaal mannen.

Vandaar dat ik ter afronding van dit project de schijnwerper wil richten op enkele bijzondere foto’s en fotoalbums waarbij vrouwen centraal staan.

De eerste Nederlandsche Dames Motor Club

Allereerst trof ik bijzondere foto’s aan in de fotocollectie van Paul Kessels (1901-1987). Deze Tilburgse amateurfotograaf en zoon van de muziekinstrumentenfabrikant Mathieu Kessels, fotografeert in 1936 de N.D.M.C.; de eerste Nederlandsche Dames Motor Club. Zo lezen we in de Tilburgse Courant (29-06-1936) het volgende: “[Op zaterdag 27 juni 1936] kwamen door Tilburg twee leden van de [NDMC] uit Amsterdam, nl. Mej. S. Vos en Mevrouw Labrie-Staats, die een grooten Internationalen tourtocht per motor hebben gemaakt door Duitschland, Frankrijk, Zwitserland en België en nu terugkeerden in Nederland”. Zij werden in Baarle-Nassau opgewacht door een delegatie van de ‘Tilburgsche Motorvereeninging’ (T.M.C.), de voorzitster van de N.D.M.C., de vertegenwoordiger van de K.N.M.V. (Koninklijke Nederlandse Motorrijders Vereniging) en anderen. Bij aankomst kregen de dames geschenken aangeboden en in Tilburg werden ze later officieel gehuldigd. De foto’s laten bijzondere vrouwen zien in een tijd waarin het voor vrouwen niet gebruikelijk was om een hobby als motorrijden uit te oefenen.

De reizen van Mia Verschuuren

Ander interessant fotomateriaal komt uit de nalatenschap van Maria Gerardina Antonia (Mia) Verschuuren (1895 – 1992). Deze collectie bevat albums met liefdevolle foto’s van haar familie, maar ook van haar reizen. De huiselijke foto’s laten een mooi tijdsbeeld zien, de reisfoto’s daarentegen ogen avontuurlijk. Daarnaast maken een paar albums van haar broer Karel (1893 – 1972) deel uit van deze collectie, met daarin onder andere interessante foto’s van zijn diensttijd in de Eerste Wereldoorlog.

Mia bleef ongehuwd en maakte diverse buitenlandse reizen. In september 1924 reisde zij bijvoorbeeld met haar broer Karel naar de ‘British Empire Exhibition’ in Wembley park die daar in 1924 en 1925 gehouden werd (bekijk hier het album)

Een aantal jaar later in april 1926, reisden zus en broer Verschuuren naar Brussel, waar ze onder andere het Congomuseum bezochten. Samen met Maria Wilhelmina Theresia (Marietje of Miet) van der Marck-Claassens (1893 – 1972) reisde Mia in 1924 naar het Italiaanse Bolzano (foto 48/7 bergen) waar ze samen de bergen in trokken.

In een ander album staat een fotoreportage van een reis die Mia in juli 1928 ondernam naar Italië, samen met het echtpaar Van der Marck – Claassens. Op zondag 15 juli maakten ze een autotocht door de Dolomieten en stopten op 2400 meter om alpenrozen te plukken. Deze bijna 100 jaar oude bloemen zijn, bewaard gebleven in het album.

In 1932 reisde Mia met een groter reisgezelschap via Parijs naar Lourdes (zie foto helemaal bovenaan). In Parijs bezoekt ze alle bekende plekken. Daarna reist zij met het gezelschap door naar bedevaartsoord Lourdes en vervolgens staat er ook nog een bergtocht op het programma. Uiteraard wordt alles op kiekjes vastgelegd.

Annie van Dierenschool

Tot slot wil ik nog één andere fotocollectie uitlichten. Op 12 oktober 1985 werd de Annie van Dierenschool in Tilburg officieel geopend door Annie van Dieren zelf (zie kleurenfoto hieronder). Van deze opening is een fotoalbum bewaard gebleven (dat op termijn nog gedigitaliseerd wordt). De school had als officiële naam Stichting Vakopleiding Vrouwenbond FNV Tilburg. Vrouwen konden zich hier laten om- of bijscholen. De meeste opleidingen waren afgestemd op mannen en waren vaak erg duur. Bij de Annie van Dierenschool werd 2,5 tot 3,5 dag per week lesgegeven en de lestijden en vakanties waren aangepast op het regulier onderwijs. Daarnaast was er kinderopvang. Door deze voorzieningen konden ook vrouwen met kinderen een opleiding volgen.

De school werd naar Annie van Dieren – Slikboer (Breda, 1901 – Tilburg, 1995, rechts op de foto) vernoemd met de volgende motivatie: “Wij hadden zo’n school nooit op kunnen richten als er geen vrouwen als Annie waren geweest. Je moet het zien als een soort erkenning van al het werk dat door zo verschrikkelijk veel anoniem gebleven vrouwen is verzet”. Annie van Dieren was het eerste vrouwelijke gemeenteraadslid van de PvdA in Tilburg (1962 – 1965) en is tot op hoge leeftijd sociaal actief gebleven. In de beeldbank staat bijvoorbeeld een foto van haar (zie hier), waarop zij samen met haar man en zoon staat. Ze zijn op deze foto op weg naar een demonstratie van de SDAP.

Digitalisering van de collectie

Dankzij het project van Natasja, komen in de nabije toekomst bijzondere archiefstukken eindelijk online beschikbaar voor iedereen. Blader digitaal door albums met negentiende-eeuwse portretten of met straatbeelden uit een lang vervlogen tijden. Kortom, 2024 gaat op het gebied van beeld veel moois brengen.