Het is eind juli en traditiegetrouw is het centrum van Tilburg weer gevuld met kleurrijke lampjes en vrolijke muziek. Voor de één een prikkelrijke verschrikking en voor de ander het hoogtepunt van het jaar, maar hoe dan ook onlosmakelijk verbonden met de stad. We hebben het natuurlijk over de Tilburgse kermis.
Een feestje, waar ook Persbureau van Eijndhoven jaarlijks bij was. Derde generatie fotograaf Jeroen van Eijndhoven neemt ons mee in de omvangrijke en interessante collectie kermisfoto’s van het familiebedrijf. Van de gevaarlijke opbouw tot gigantische knuffeldieren, het is allemaal vastgelegd op de gevoelige plaat.
De vroege kermisjaren
Persbureau van Eijndhoven fotografeerde al sinds de jaren vijftig de Tilburgse kermis en is dit tot het einde van het bedrijf blijven doen. Hierdoor bevat de collectie een uniek historisch overzicht van de ontwikkeling van het evenement.
“Het begon elk jaar met de opbouw”, vertelt Jeroen, “Mijn oom woonde aan de Heuvelring en hij belde zodra de eerste kermiswagens de stad introkken.” Zo fotografeert Martien van Eijndhoven in 1955 al de opbouw van een achtbaan (zie de foto in dit artikel). Voor het eerst sinds twintig jaar staat de attractie dan weer op de kermis, maar wordt vanwege de enorme omvang buiten het kermisterrein geplaatst in het verlengde van de Willem II-straat.
Waar tegenwoordig hydraulische systemen onmisbaar zijn tijdens de opbouw, kwam het destijds op brute spierkracht aan. Daarnaast waren er nog geen strenge veiligheidseisen: “Zeker vroeger gebeurde er weleens een ongeluk, met name bij de opbouw. We moesten dan altijd snel ter plaatse zijn. Zo heb ik weleens meegemaakt dat een opbouwer uit de attractie was gevallen.”
Omdat het persbureau de kermis jaarlijks heeft vastgelegd, tonen de foto’s een langzaam verschuivend tijdsbeeld. De stad groeit, haar inwoners veranderen met de mode mee, attracties worden geavanceerder, en de kermis wordt steeds groter.
Ons kent ons
Jeroen fotografeerde zelf ook jarenlang de Tilburgse kermis, “We liepen echt van de opening, destijds nog op zaterdag, tot sluiting over het kermisterrein. Waar we in zwartwit fotografeerden voor de krant en later ook in kleur voor de gemeente”.
Dankzij vele connecties konden de fotografen altijd wel iets regelen. “De Katterug was een ideale locatie voor een overzichtsfoto” herinnert Jeroen zich. “We belden dan gewoon aan en er was altijd wel een bewoner die de deur opendeed.”
“Op een gegeven moment hadden we zoveel connecties. Dat als we dachten ‘We hebben iets nodig’, het altijd wel te regelen was” licht Jeroen verder toe. Daarnaast werd uiteraard ook het nuttige met het aangename verenigd “Het werd een sport om nieuwe attracties in de krant te krijgen, want dat betekende dat wij een gratis ritje mochten maken”.
Vanaf ongeveer 1985 gaat Jeroen vaak met Jan Stads de kermis op, waar ze veel samenwerken met journalist Rob Oostelbos. “Hij was echt een straatjournalist” vertelt Jeroen, “Gewoon rondlopen en de verhalen komen vanzelf naar je toe”. Dit is ook te zien op de foto’s, waar algemene kermisbeelden afgewisseld worden door sprekende portretten. Van doodsangsten in de achtbaan tot een joviale exploitant.
Een mooie herinnering aan deze tijd heeft Jeroen bij Wimpies Prijzenpaleis. Hier waren ergens in de jaren negentig Lambada beren te winnen “Waarvan eentje wel twee meter in omtrek was” grinnikt hij. “Jan en ik zeiden tegen elkaar: ‘Die is van ons’” en zo geschiedde. De beer werd meegenomen naar het kantoor en als grap achter het raam gezet: “Toen ’s ochtends de rolluiken omhooggingen was het lachen geblazen, maar daarna zijn we wel weken bezig geweest met het afvoeren van alle piepschuimzooi”. De legendarische beer werd uiteraard ook vereeuwigd, wanneer hij door een groepje over de hoofden van de verbaasde kermisbezoekers wordt getild (zie de foto's bij dit artikel).
In latere jaren draagt Jeroen het kermisstokje steeds vaker over aan andere fotografen in dienst van het persbureau, waaronder Marie-Thérèse Kierkels. “Ik was veel weg voor de NOS" verduidelijkt Jeroen "want in de zomer was er ook altijd wel een EK, WK of Olympische Spelen”.
Van hittegolf tot Roze Maandag
De Tilburgse kermis kent verrassingen, maar ook altijd terugkerende elementen. Jeroen herinnert het zich nog goed: “Er ging elk jaar wel wat mis. Zoals blokkades, een hittegolf, of juist te veel regen”. Daarnaast had je vaste programma onderdelen: “De uitreiking van de kermisprijzen, kindermiddag, de middag voor mensen met een beperking, Luchtbuks Ria en natuurlijk Roze Maandag”.
Anno 2024 is Roze Maandag uitgegroeid tot een van de grootste pridefeestjes van Nederland, maar het begon klein in 1990. Met een berichtje van de Gay Krant op teletekst, waarin een 'Nichtenavond' op de nostalgische kermis werd aangekondigd. Wat begon als grap, was vanaf het eerste moment een groot succes en een jaar werd de eerste officiële editie gevierd.
Echt vorm krijgt het evenement vanaf 1992. Op 20 juli van dat jaar trekken duizenden bezoekers speciaal voor het roze feestje naar de stad en natuurlijk was het persbureau erbij: “De foto’s werden gepubliceerd in de krant en zorgden voor ophef”, vertelt Jeroen. “Als fotograaf kun je wel een foto maken, maar je bent altijd afhankelijk van de redactie of iets geplaatst werd”. Eén van de foto’s die destijds voor de meeste ophef zorgde was een beeld van twee mannen die een zuurstok delen (zie de foto bij dit artikel).
Een geluk bij een ongeluk: het Kermisjournaal
Niet alle gebeurtenissen groeiden uit tot grote langlopende evenement. Jeroen herinnert zich de kermis van 1989 “Destijds was de Spoorlaan tijdens de kermis gewoon open voor verkeer. Om de Besterd toch met de binnenstad te verbinden hadden we bedacht om elke avond een kermisjournaal te maken vanuit een speciale VIP-tent op de kruising bij het NS-Plein”. Het toeval wil dat op zondagochtend 3 juli een explosie was in de Koebergstraat. “Hierdoor werd de hele kruising van de Spoorlaan en NS-Plein afgezet. Met tot gevolg dat we ineens een groot publiek hadden bij ons kermisjournaal. Vervolgens werd de kruising voor de uitzending iedere dag afgezet.”
Ondanks het grote succes, blijft het bij een eenmalige editie van het Kermisjournaal. “Het was enorm zwaar om te maken” licht Jeroen toe “Het was racen racen racen. We moesten onze foto’s maken, maar ook om 8 uur een kermisjournaal leveren. Hierdoor waren we dus aan het rondrennen met een videobandenspeler van ongeveer 25 kilo”.
Een eenmalig succes dus, maar wel met een belangrijke erfenis. Sindsdien werd de kruising tijdens de kermis afgesloten voor verkeer, waardoor bezoekers tegenwoordig ongehinderd over het kilometerslange kermislint kunnen flaneren.
Update digitalisering collectie Persbureau van Eijndhoven
Op dit moment staan al ruim 63.000 foto's van Persbureau van Eijndhoven online. Deze zijn allemaal te doorzoeken in de beeldbank van Regionaal Archief Tilburg. Combineer een zoekterm met “Persbureau Van Eijndhoven”, of zoek met de filteropties op datum (zie hier voor een filmpje met uitleg over het zoeken in de beeldbank). De komende jaren zal de collectie steeds verder online komen, waardoor bezoekers steeds dieper kunnen grasduinen door de geschiedenis van Tilburg en omgeving. Zoek op gebeurtenissen die destijds indruk op je hebben gemaakt én misschien ontdek je wel oude foto's van jezelf of bekenden.
Daarnaast zijn alle foto's van Persbureau Van Eijndhoven te downloaden in lage resolutie voor persoonlijk gebruik. Wil je een foto uit de collectie graag ergens publiceren of over een hogere resolutie beschikken? Stuur dan een mailtje met je aanvraag onder vermelding van fotonummer naar Jeroen@Beeldwerkt.com.
Onder alle beelden zijn ook al ruim 1100 kermisfoto’s te bewonderen. Van de jaren zeventig tot modernere tijden. En wanneer de kermis volgend jaar weer in Tilburg neerstrijkt, kun je genieten veel meer nieuwe oude foto’s.
Meer lezen en kijken? Jeroen maakte samen met Lauran Wijffels het boek Tilburgse kermis (1950-2000). Een halve eeuw vermaak in beeld.
Een eindje met Van Eijndhoven
Dit artikel is onderdeel van de blogserie Een eindje met Van Eijndhoven. Zo houden we je op de hoogte van de voortgang van de digitalisering en beschikbaarstelling. Bekijk hier een overzicht van alle Eijndjes en abonneer je op onze nieuwsbrief (via contact en informatie onderaan deze pagina) om niets te missen.
